Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich
Po wielu latach obowiązywania ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, wprowadzony został nowy akt prawny- Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Przepisy już obowiązują i mają poprawić skuteczność resocjalizacji nieletnich, poprzez intensywniejsze wspieranie ich w walce o powrót do funkcjonowania w społeczeństwie zgodnie z przepisami prawa. A co się zmieniło?
Oto kilka najistotniejszych zmian:
Zakład poprawczy nawet do 24 roku życia
Niepełnoletni sprawcy najcięższych przestępstw takich jak: zabójstwo, zgwałcenie czy pedofilia, obligatoryjnie będą trafiać do zakładów poprawczych.
Dotychczas w zakładzie poprawczym pozostawały osoby najwyżej do ukończenia 21 roku życia. Nowelizacja ustawy, wprowadziła możliwość wydłużenia pobytu w zakładzie poprawczym o trzy lata- pod warunkiem, że dotychczasowa resocjalizacja nie przyniosła skutku. Decyzję o przedłużeniu pobytu w zakładzie poprawczym zawsze podejmuje sąd rodzinny. Co ważne, w przypadku orzeczeń za najcięższe przestępstwa sąd będzie mógł od razu wskazać, że nieletni powinien przebywać w zakładzie poprawczym do 24 roku życia.
Nowością jest też zapis, który mówi, że jeśli sąd będzie miał wątpliwości co do stopnia resocjalizacji osoby opuszczającej zakład poprawczy, każdą taką osobę, będzie mógł objąć nadzorem kuratora. Wychowankowie powyżej 21. roku życia będą poddawani resocjalizacji w nowym rodzaju zakładów poprawczych dla nieletnich, którzy ukończyli 21 lat.
Okręgowe ośrodki wychowawcze
Nowe surowsze placówki będą przeznaczone dla tych, którzy popełnili czyn karalny i skończyli 13 lat oraz – w wyjątkowych wypadkach – dla osób, które wprawdzie nie popełniły czynu karalnego, ale są mocno zdemoralizowane (np. piją alkohol, zażywają narkotyki), a stosowane wobec nich dotychczasowe środki były nieskuteczne (np. młodzi ludzie wiele razy uciekali z młodzieżowych ośrodków wychowawczych). O umieszczeniu w takiej placówce zdecyduje sąd rodzinny.
Ukończony 10 rok życia, warunkiem prowadzenia postępowania o demoralizację
Nowe przepisy określają minimalną granicę wieku odpowiedzialności za zachowanie naruszające porządek prawny lub stanowiące przejawy demoralizacji. Ustawodawca określił, próg ukończenia przez dziecko 10 roku życia. Dotychczas w ustawie nie było zapisu określającego wiek minimalny. Wprowadzona zmiana ma uchronić najmłodszych przed negatywnymi doświadczeniami związanymi z postępowaniem sądowym.
Nowe kompetencje dyrektora szkoły. Praca na rzecz szkoły
Dyrektor szkoły, do której chodzi nieletni, ma teraz możliwość podjęcia oddziaływań wychowawczych we własnym zakresie - bez konieczności zawiadamiania sądu rodzinnego lub Policji o przejawie demoralizacji lub popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego, pod warunkiem, że czyn ten nie jest przestępstwem ściganym z urzędu lub przestępstwem skarbowym.
Dyrektor może sięgnąć po jeden ze środków wychowawczych, takich jak:
• pouczenie,
• ostrzeżenie ustne albo ostrzeżenie na piśmie,
• przeproszenie pokrzywdzonego,
• przywrócenie stanu poprzedniego,
• wykonanie określonych prac porządkowych na rzecz szkoły
Kask na głowie i kajdanki na rękach nieletniego
Ustawodawca zdecydował się też na wprowadzenie możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego, w tym kasku zabezpieczającego oraz kajdanek, wobec nieletniego umieszczonego w okręgowym ośrodku wychowawczym. Użycie kasku zabezpieczającego ma przede wszystkim zmniejszyć ryzyko związane z uszkodzeniem głowy lub odcinka szyjnego kręgosłupa w przypadkach autoagresji nieletnich. Z kolei prewencyjne użycie wobec nieletniego kajdanek jest możliwe tylko podczas konwojowania nieletnich poza teren placówki i tylko w przypadku istnienia uzasadnionego prawdopodobieństwa podjęcia przez nich próby ucieczki lub wystąpienia objawów agresji lub autoagresji.
Komisja pomoże wskazać ośrodek leczniczy
Ustawa gwarantuje także, powołanie komisji ds. środka leczniczego, która wskaże sądowi odpowiednią dla nieletniego placówkę. Będzie to zasadne dla nieletnich z problemami natury psychicznej. To niezwykle ważne, aby młodego człowieka, który tego wymaga, objąć specjalistyczną opieką.
Obrońca z urzędu łatwiej dostępny
Nowe przepisy wzmacniają gwarancje procesowe osób nieletnich. Młodzi ludzie będą mieć prawo do pomocy obrońcy od początku czynności z ich udziałem, np. umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub zakładzie leczniczym oraz w razie uzasadnionego podejrzenia dopuszczenia się przez nieletniego czynu zabronionego. Nieletni, których nie stać na adwokata z wyboru, skorzystają z pomocy obrońcy z urzędu. Będzie on wyznaczany przez sąd rodzinny po stwierdzeniu zaistnienia określonych przesłanek.
Pełny tekst Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz.U. z 2022 r., poz. 1700)
opracowała asp.szt. Barbara Stępień